-
1 aedificatio
aedĭfĭcātĭo, ōnis, f. [aedifico] [st2]1 [-] action de bâtir, art de bâtir, construction, bâtisse. [st2]2 [-] sens concret construction, bâtiment, édifice. [st2]3 [-] Eccl. édification (des fidèles). - machinae aedificationum, Plin.: échafaudage de construction. - aedificationis tuae consilium, Cic. Fam. 13, 1, 3: ton projet de bâtir. - votum patris Capitolii aedificatione persolvit, Cic. Hep. 2, 44: il acquitta le voeu de son père en bâtissant le Capitole. - portus habet prope in aedificatione amplexuque urbis inclusos, Cic. Verr. 4, 117: (la ville de Syracuse) a des ports presque enfermés dans les édifices et dans l'enceinte de la ville.* * *aedĭfĭcātĭo, ōnis, f. [aedifico] [st2]1 [-] action de bâtir, art de bâtir, construction, bâtisse. [st2]2 [-] sens concret construction, bâtiment, édifice. [st2]3 [-] Eccl. édification (des fidèles). - machinae aedificationum, Plin.: échafaudage de construction. - aedificationis tuae consilium, Cic. Fam. 13, 1, 3: ton projet de bâtir. - votum patris Capitolii aedificatione persolvit, Cic. Hep. 2, 44: il acquitta le voeu de son père en bâtissant le Capitole. - portus habet prope in aedificatione amplexuque urbis inclusos, Cic. Verr. 4, 117: (la ville de Syracuse) a des ports presque enfermés dans les édifices et dans l'enceinte de la ville.* * *AEdificatio, Ipse aedificandi actus. Cic. Edification, Bastiment, Maisonnement.\De aedificatione tua Cyrum vrgere non cesso. Cic. Je ne cesse de presser Cyrus d'achever ton bastiment.\AEdificationem sustentare. Cic. Dilayer, Differer. -
2 curator
cūrātŏr, ōris, m. [cura] [st2]1 [-] qui a le soin de. [st2]2 [-] curateur. [st2]3 [-] fermier, intendant. - curatores aquarum, Frontin.: intendant des eaux. - erat ei Numida quidam negotiorum curator, fidus, Sall. J. 71: il avait, pour s'occuper de ses affaires, un Numide fidèle. - curatores legibus agrariis constituere, Cic.: confier à des agents l'exécution des lois agraires. - curator restituendi Capitolii, Gell. 2: chargé de la réparation du Capitole.* * *cūrātŏr, ōris, m. [cura] [st2]1 [-] qui a le soin de. [st2]2 [-] curateur. [st2]3 [-] fermier, intendant. - curatores aquarum, Frontin.: intendant des eaux. - erat ei Numida quidam negotiorum curator, fidus, Sall. J. 71: il avait, pour s'occuper de ses affaires, un Numide fidèle. - curatores legibus agrariis constituere, Cic.: confier à des agents l'exécution des lois agraires. - curator restituendi Capitolii, Gell. 2: chargé de la réparation du Capitole.* * *Curator, pe. prod. Cic. Qui ha la charge et le soing de quelque chose.\Constituere curatorem. Caius. Establir commissaire. B.\Curatores dicuntur qui pupillis loco tutorum dantur. Festus. Curateurs.\Egere curatoris dicimus eos quos tacite innuere volumus non compotes esse mentis suae. Horat. Avoir besoing d'un curateur, Estre fol. -
3 redemptor
rĕdemptŏr, ōris, m. [redimo] [st2]1 [-] entrepreneur (de travaux publics, de fournitures), celui qui prend à ferme, fermier, adjudicataire, soumissionnaire. [st2]2 [-] Dig. qui achète une créance. [st2]3 [-] Dig. qui se charge d'un procès moyennant rétribution, avoué. [st2]4 [-] Sen. celui qui rachète (de la servitude). [st2]5 [-] Vulg. le Rédempteur. - redemptor tutelae Capitolii, Plin. 35, 3, 4: soumissionnaire pour l'entretien du Capitole. - redemptor calumniarum, Dig.: accusateur à gages. - redemptor litis, Dig.: un avoué. - voir: redemptor.* * *rĕdemptŏr, ōris, m. [redimo] [st2]1 [-] entrepreneur (de travaux publics, de fournitures), celui qui prend à ferme, fermier, adjudicataire, soumissionnaire. [st2]2 [-] Dig. qui achète une créance. [st2]3 [-] Dig. qui se charge d'un procès moyennant rétribution, avoué. [st2]4 [-] Sen. celui qui rachète (de la servitude). [st2]5 [-] Vulg. le Rédempteur. - redemptor tutelae Capitolii, Plin. 35, 3, 4: soumissionnaire pour l'entretien du Capitole. - redemptor calumniarum, Dig.: accusateur à gages. - redemptor litis, Dig.: un avoué. - voir: redemptor.* * *Redemptor, redemptoris. Horat. Fermier.\Redemptor pontis portorium ab eo exigebat. Labeo. Le fermier du pont luy demandoit, etc.\Redemptor. Cic. Qui entreprend quelque besongne à faire à pris faict. -
4 tutela
tūtēla, ae, f. [st2]1 [-] abri, protection, garde, surveillance. [st2]2 [-] conservation (des édifices...). [st2]3 [-] entretien (du corps). [st2]4 [-] gardien, protecteur, défenseur. [st2]5 [-] celui qui est protégé. [st2]6 [-] tutelle (administration des biens d'un enfant mineur). [st2]7 [-] biens en tutelle, patrimoine d'un pupille. [st2]8 [-] la personne en tutelle, pupille (celui ou celle qui est en tutelle). - tutelam praestare contra frigora, Plin. 29, 2, 9, § 30: garantir contre le froid. - tutelam alicui rei gerere, Plaut.: être chargé de la garde de qqch. - tutela legum, Ov.: maintien des lois. - tutela patriae, Ov.: défense de la patrie. - esse in tutela Apollonis, Cic.: être placé sous la protection d'Apollon. - subjici tutelae ratiōnis, Cic.: être mis sous la sauvegarde de la raison. - vacuum tutelā relinquere, Cic.: laisser sans défense, négliger. - tutela Capitolii, Plin.: entretien du Capitole. - villa non sumptuosā tutelā, Plin.-jn.: maison d'un entretien peu coûteux. - homo, tutelae anxiae, Sen.: l'homme dont la conservation entraîne mille soucis. - tutela pecudum, Col.: soin des troupeaux. - tutela Pelasgi nominis, Ov.: (Achille) le soutien des Grecs. - tutela loci, Petr.: divinité protectrice d'un lieu. - di quibus est tutela per agros, Prop. 3, 13: dieux qui veillez sur les campagnes. - tutela podagrae, Grat. Cyn. 478.: remède contre la goutte. - tutelam gerere, Liv.: exercer la tutelle. - tutelā muliebri, Liv. 1, 3: grâce à la régence d'une femme. - tutelam exigere (reposcere): demander des comptes de tutelle. - venire in tutelam suam, Cic.: sortir de tutelle, atteindre sa majorité. - tutelae suae fieri, Sen. Ep. 33, 10: sortir de tutelle, atteindre sa majorité.* * *tūtēla, ae, f. [st2]1 [-] abri, protection, garde, surveillance. [st2]2 [-] conservation (des édifices...). [st2]3 [-] entretien (du corps). [st2]4 [-] gardien, protecteur, défenseur. [st2]5 [-] celui qui est protégé. [st2]6 [-] tutelle (administration des biens d'un enfant mineur). [st2]7 [-] biens en tutelle, patrimoine d'un pupille. [st2]8 [-] la personne en tutelle, pupille (celui ou celle qui est en tutelle). - tutelam praestare contra frigora, Plin. 29, 2, 9, § 30: garantir contre le froid. - tutelam alicui rei gerere, Plaut.: être chargé de la garde de qqch. - tutela legum, Ov.: maintien des lois. - tutela patriae, Ov.: défense de la patrie. - esse in tutela Apollonis, Cic.: être placé sous la protection d'Apollon. - subjici tutelae ratiōnis, Cic.: être mis sous la sauvegarde de la raison. - vacuum tutelā relinquere, Cic.: laisser sans défense, négliger. - tutela Capitolii, Plin.: entretien du Capitole. - villa non sumptuosā tutelā, Plin.-jn.: maison d'un entretien peu coûteux. - homo, tutelae anxiae, Sen.: l'homme dont la conservation entraîne mille soucis. - tutela pecudum, Col.: soin des troupeaux. - tutela Pelasgi nominis, Ov.: (Achille) le soutien des Grecs. - tutela loci, Petr.: divinité protectrice d'un lieu. - di quibus est tutela per agros, Prop. 3, 13: dieux qui veillez sur les campagnes. - tutela podagrae, Grat. Cyn. 478.: remède contre la goutte. - tutelam gerere, Liv.: exercer la tutelle. - tutelā muliebri, Liv. 1, 3: grâce à la régence d'une femme. - tutelam exigere (reposcere): demander des comptes de tutelle. - venire in tutelam suam, Cic.: sortir de tutelle, atteindre sa majorité. - tutelae suae fieri, Sen. Ep. 33, 10: sortir de tutelle, atteindre sa majorité.* * *Tutela, tutelae, pen. prod. Paulus iuriscons. Tutelle.\Diffusa et negotiosa tutela. Paulus iuriscon. Grande et en laquelle y a beaucoup d'affaires.\Testamentaria tutela. Vlp. Ordonnee par testament.\Abire tutela. Vlpian. Quicter et abandonner la tutelle, Se deporter de la tutelle.\Agere tutelae cum tutore. Vlpian. Avoir action et procez contre le tuteur à cause de la tutelle.\Agnoscere tutelam. Vlpian. Approuver, Accepter, Avoir aggreable.\Attingere tutelam non debet, qui tutor non est. Vlpian. Il n'y doibt point toucher, Il ne s'en doibt point mesler en entremettre.\Concedere vacationem tutelarum alicui. Callist. Qu'il ne soit point contrainct d'estre tuteur.\Conuenire aliquem tutelae. Vlpian. Le faire convenir en jugement, à raison de la tutelle qu'il a administree.\Dari ad tutelam. Papinianus. Estre ordonné ou esleu tuteur.\Deponere tutelam. Paulus iurisconsul. Se descharger de la tutelle.\Desperata vrbis tutela. Liu. Quand il n'y a plus d'esperance de povoir defendre la ville contre les ennemis.\Durare in tutela. Vlpian. Demourer en tutelle.\Factus suae tutelae dicitur pupillus. Vlpian. Quand il est hors de tutelle, Quand il est majeur, ou seigneur de soy, et use de ses droicts.\Latere in tutela ac praesidio alicuius. Cic. En la garde et protection, ou defense.\Venisse in suam tutelam dicitur aliquis. Iabolenus. Quand il est hors de tutelle, et est devenu majeur, Quand il est venu à ses droicts. -
5 Capitōlium
Capitōlium ī, n [caput], the Capitol, temple of Jupiter, at Rome, C., L.— The hill on which the Capitol stood, L.: Capitoli inmobile saxum, V., H.* * *Ireligious/cathedral chapter, chapter meeting/house; right of cofraternityIICapitol; Capitoline Hill in Rome -
6 aedificatio
aedificātio, ōnis f. [ aedifico ]1) строительство, построение, стройка ( Capitolii C)2) строение, здание, постройка ( e ligno AG)3) архитектура, строительный стиль (ae. aspectusque urbis C) -
7 area
ārea, ae f.1) открытая возвышенность, равнинаplanissima campi a. O — совершенно ровное поле2) площадь, поверхность (pelāgi media a. Sil)5) мат. плоскость Q, AG6) грядка, клумба Vr, Col7) строительная площадка, место для застройкиdomum dirui jussit, ut a. esset L — он приказал снести дом, чтобы образовался пустырь8) внутренний двор ( domūs PJ)9) ток для молотьбы Cato, C, V etc.10) площадка для гимнастических упражнений, ристалище L, M11) перен. поле, участок работы, поприщеpatet in curas a. lata meas O — широкое поле открывается моим заботам (т. е. множество забот мучает меня)12) период, пораvitae tribus areis peractis M — прожив три периода своей жизни (т. е. детство, молодость и старость)13) астр. венец (вокруг Солнца, Луны) Sen14) лысина, плешь CC, M -
8 columen
inis n. [одного корня с celsus ]2) верх, фронтон, шипец, конёк (turres et columina villae Vr; Capitolii C)3) высшая степень, верх (ad c. pervenire PM — v. l.)c. audaciae Pl — верх дерзостиc. amicorum C — первый (главный) друг4) подпора, столб, стойка C, Vtr5) перен. столп, устой, опора (familiae Ter; rei publicae C; artium columina AG); защитник ( rerum alicujus H) -
9 confero
cōn-fero, tulī, collātum, ferre1) сносить (собирать) в одно место, свозить отовсюду (arma, frumentum, sarcīnas in unum locum Cs)2) вонзать ( dentes in corpore O)3) объединять ( plura in unam tabulam opera Q); резюмировать, сжато излагать ( aliquid in duos versus O)4) сложиться, устроить складчинуcollato aere Sen, Su — в складчину5) вносить, уплачивать (pecunias ad aliquid C; tributum in aliquid L)6) соединятьc. vires in unum L — сосредоточить свои силы, но тж.c. vires L (к 8.) — помериться силами, завязать бойcollatis viribus Just, PJ — общими (соединёнными) силами7) способствовать, быть полезным, содействовать (rei alicui или ad rem aliquam L etc.)plurimum ad victoriam c. Su — внести значительный вклад в дело победыmultum c. Q — быть весьма полезным8) ставить рядом, пододвигать, приближать, присоединять, соединять (castra castris Cs, C etc.; castra oppido bAl; castra cum hoste L)c. gradum (pedem) Pl, L — идти бок о бок (вместе)c. sermones cum aliquo C и inter sese Pl — беседовать с кем-л.omnes sapientes decet c. Pl — всем умным людям следует находиться во взаимном общенииconferre capita C — секретничать, перешёптыватьсяc. membra Lcr — обниматьсяc. sollicitudines inter se C — делиться друг с другом своими заботами (т. е. совместно обсуждать их)c. consilia и conferre — совещаться, переговариваться ( coram hoc conferemus C)c. signa in laevum cornu L — атаковать левый флангc. pedem cum pede или c. gradum cum aliquo L — сражаться грудь с грудью (тж. pede collato pugnare L etc. и collato gradu certare T)c. manūs C, L etc. — схватиться, вступить в рукопашный бойc. lites H — тягаться, спорить9) приводить (exemplum Pl, Ter)10) сопоставлять, сравнивать ( aliquid cum re aliqua или rei alicui)c. utriusque vitam inter se C — сравнивать жизнь обоих11) нести, переносить, направлять, отправлять (omnia sua in oppidum Cs; ninil domum suam Nep)conferre se — отправляться, уходить, уезжать (ad aliquem Nep; ad Persianas aquas Ap)12) обратить (omnes suas curas in или ad aliquam rem C, L etc.)c. se in fugam C — обратиться в бегствоc. se ad studium philosophiae C — обратиться к (предаться) изучению философииc. rem ad aliquem C etc. — поручить (предоставить) кому-л. что-л.curam restituendi Capitolii in aliquem c. T — возложить на кого-л. задачу восстановления Капитолия13) возвр.c. se — примкнуть ( ad amicitiam alicujus C)c. se ad alicujus clientelam C — стать в клиентские отношения к кому-л. (под чью-л. защиту)14) обращать, направлять ( iter aliquo C)c. orationem ad misericordiam C — построить речь так, чтобы она вызвала (в слушателях) состраданиеc. suspicionem in aliquem C — заподозрить кого-л.c. beneficia in aliquem C — оказывать кому-л. благодеяния (услуги)15) употреблять (tempus, pecuniam in или ad aliquid C etc.)praedam in urbis ornamenta c. C — использовать добычу (трофеи) для украшения города16) перелагать, взваливать, приписывать (omnia in aliquem, sua vitia in senectutem, crimen или culpam in aliquem C)17) отнести, приурочить ( aliquid in hune annum L); откладывать, отсрочить (iter in posterum diem, omnia in mensem Martium C)18) претворять ( verba ad rem Ter)19) превращать (aliquem in saxum, corpus in volucrem O) -
10 consisto
cōn-sisto, stitī, —, ere1) становиться (ad mensam C, Pt; ad fores Capitolii Su; in muro Cs; post aliquem Q)in pedes c. Sen — стать на ноги2) твёрдо стоять на ногах, перен. уметь устоять, не поддаваться ( adversus formidata Sen)3) подойти ( propius O); оказаться, появиться ( in contione C)4) воен. занять позицию, расположиться (in superiore acie, sub muro Cs; in sinistro cornu L)equites Ariovisti pari intervallo constiterunt Cs — всадники Ариовиста поместились на таком же расстоянии5) юр. выступить на суде (ad horam Q; adversus aliquem Dig; loco testis VM)6) задержаться, остановиться ( in urbe negotiandi causa Cs)7) поселиться (in agris alicujus Hirt; in eā sede QC)8) находиться, пребывать, оставаться, состоять (in equestri ordine Su; intra professionem suam CC)9)а) останавливаться (hic V; procul O)ire modo ocius, interdum c. H — то идти быстрее, то (временами) останавливатьсяcum aliquo c. Pl, C — остановиться с кем-л. ( для беседы)neque c. flumen nec lĕvis hora potest O — ни река, ни быстротечное время остановиться не могутcogere aliquem c. Cs — заставить остановиться (остановить) кого-л.c. ad ancoram C (и in ancoris Cs) — стать на якореnec intra rixam tumultus constitit Pt — суматоха не ограничилась одной дракойб) застывать, замерзать ( frigore constĭtit flumen O); твердеть, густеть, уплотняться ( album ex ovo constitit CC)10) подробнее развить, остановиться ( in singulis C)11) переставать, прекращаться, проходить ( morbus consistit CC — ср. 12.; ira constĭtit O)12) гнездиться, сосредоточиться ( morbus consistit circa cervīcem CC — ср. 11.)13) состоять, заключатьсяvictus eorum in lacte, caseo, carne consistit Cs — их пища состоит из молока сыра и мяса14) устоять, продержаться (vires prohibent c. O); твёрдо держаться, стоять (in arido Cs; firmo c. gradu L)c. in dicendo C — довести свою речь до концаcontra aliquem in contione c. C — выдержать борьбу против кого-л. на собранииneque mente neque lingua neque ore c. C — совершенно растерятьсяalicujus animum c. non sinere C — не давать кому-л. успокоиться15) быть, существоватьsunt certi depĭque fines, quos ultrā citrāque nequit consistere rectum H — существуют же известные пределы, по обе стороны которых не может быть ничего нормального (истинных норм)ne suspicio quidem potuit c. C — (здесь) не могло быть места даже подозрениюconstitit in nullā qui fuit ante color O — ни в одной (сабинянке) не осталось прежнего румянца (т. е. все смертельно побледнели)16) ( об очках при игре в кости) выпадать (casu c. C)17) соглашаться (cum aliquo verbis c. C)18) устанавливать, излагать ( consistendae causae gratiā venire AG); утверждать, устраиватьvitam c. tutam Lcr — сделать жизнь безопасной -
11 fastigium
fastīgium, ī n.1) верх, вершинаimponere rei f. C — довершать (заканчивать) делоf. aquae QC — поверхность водыf. fortunae QC (eloquentiae Q) — высшая степень (верх, вершина) счастья (красноречия)summa fastigia rerum V — главнейшие пункты (важнейшие обстоятельства, основные моменты)2) глубина (scrobis Cs, V)3) верх двускатной кровли, щипец, фронтон (tecti V; basilicae Su); двускатная крыша (f. templi L, Capitolii C)4) склон, спуск, покатость, скат5) степень, положение, звание, достоинство (dictaturae f. L; f. muliebre T; f. consulare VP)6) перен. (тж. f. regium QC) престол (accingere aliquem paternum ad f. T)7) грам. знак ударения, акцент -
12 incensio
incēnsio, ōnis f. [ incendo ]1) сжигание, сожжение ( Capitolii C)3) курение ( turis Eccl); pl. обкуривание CA -
13 obrepo
ob-rēpo, rēpsī, rēptum, ere1) подползать, тихо подбираться, подкрадываться (Galli in obsidione Capitolii obrepentes AG; feles obrepunt avibus — dat. PM)2) застигать врасплох, настигать ( mors obrepit Pl); незаметно наступать (obrepsit aies C; obrepit non intellecta senectus J)3) прокрасться, достигнуть происками (o. ad honores C); перехитрить, обмануть (alicui AG, Dig) -
14 refectio
1) возобновление, обновление, ремонт (Capitolii Su; itinĕrum Dig)2) подкрепление, освежение (somnus refectioni necessarius est Sen); отдохновение ( laborum A mm) -
15 tutela
tūtēla, ae f. [ tueor ]1) охрана (januae Pl; Capitolii PM)tutelam alicujus rei gerere Pl — нести охрану чего-л.2) защита, покровительство, оплот (t. et praesidium virtutis C)in tutelā alicujus esse C — находиться под чьей-л, защитой3) средство, лекарство (t. podagrae GF)4) забота, попечение ( tenuiorum Su); содержание, кормление, уход (t. boum Col)5) юр. опекаin alicujus tutelam venire C — перейти под чью-л. опекуin suam tutelam (per)venire C, Nep, Dig, тж. suae tutelae fieri Sen — освободиться от чужой опеки, стать совершеннолетним (дееспособным)6) покровитель, защитник, страж ( templi O)t. Italiae H = — Август7) бог-хранитель ( caelata Sen)ita tutelam hujus loci habeam propitiam Pt — клянусь благосклонностью богов, покровительствующих этому дому8) опекаемый, питомец ( Deliae deae H) -
16 aedes
aedēs u. aedis, is, f. (wohl urspr. ›der häusliche Herd‹, indogerm. aidh ›brennen‹, griech. αἴθω, ahd. eit, Glut, nhd. Esse), I) Sing.: A) eine aus nur einem Raume bestehende Wohnung, sowohl a) Gemach, Zimmer, Plaut. asin. 220. Curt. 8, 6 (21), 3 u. 13. – u. im Plur. = die Gemächer, Räumlichkeiten, domi, Plaut. Cas. 662. – als b) Haus, Imper. Antonin. im Cod. Iust. 4, 65, 3 (über die übrigen Stellen, in denen aedes fälschlich für »Haus« genommen wird, s. Neue-Wagener Formenlehre Bd. 1. S. 674 u. 675. 3. Aufl. – B) das Haus, der Sitz einer Gottheit, das Gotteshaus, der Tempel, jedesmal, wo nicht der Zshg. die Bedeutg. ergibt, mit dem Zusatz sacra od. mit Genet. des Namens einer Gottheit, aedes sacra, Cic.: aedes Minervae, Cic. – Plur., complures aedes sacrae, Cic.: Capitolii fastigium et ceterarum aedium, Cic.: duae aedes, Fortunae et Martis, Liv.: aedes eo anno aliquot dedicatae sunt, Liv.: aedes deorum, Hor., Suet. u.a. – im Zshg. bl. aedes, zB. v. Tempel des palat. Apollo (wo Gedichte öffentlich vorgelesen wurden), Hor. sat. 1, 10, 38. – übtr., aedes aurata, ein in Tempelform aufgerichteter Überbau, unter dem die Leiche Cäsars ausgestellt war, Trauergerüst, Katafalk, Suet. Caes. 84. – II) Plur. tantum, aedēs, ium, f. das Wohnhaus, Haus, als Komplex von Gemächern (Ggstz. pergula, die ärmliche Hütte), limina aedium, Curt.: unae aedes, Ter.: binae aedes, ICt.: aedes male materiatae, ruinosae, Cic.: aedes salubres, pestilentes, Cic.: aedes regiae, Cic.: aedes imperatoriae, Kaiserpalast, Capit.: aedes marmoreae, Amm.: aedes liberae, leerstehendes, Liv. – dah. a) meton. (= domus), wie unser Haus (d.i. die Bewohner des Hauses, die Familie), Plaut. mil. 310 u. truc. 638. – b) übtr.: α) die Zellen der Bienen, Verg. georg. 4, 258. – β) aedes aurium, die Zimmer der Ohren = Ohren, Plaut. Pseud. 469. – / arch. Nbf. aïdis, wovon Akk. aïde, Corp. inscr. Lat. 1, 32: Abl. Plur. aedebus, Corp. inscr. Lat. 6, 1793, 20. – Plur. aedes von mehreren Tempeln, zB. Tac. ann. 2, 49 u. 13, 24.
-
17 area
ārea, ae, f. (areo), ein hoch gelegener freier Platz, eine Fläche, I) eig.: A) im allg.: collis erat, collemque super planissima campi area, Ov. met. 10, 87: ar. pelagi, Oberfläche, Sil. 14, 378. – B) insbes.: I) ein ebener, freier Platz in der Stadt (Varr. LL. 5, 38), nach Art des englischen square, wie sie die Umgebung von Tempeln und Palästen bildeten, ar. Vulcani, ar. Capitolii, Liv.: ar. Capitolina, Suet., Palatina, Gell.: ar. fori, Suet.: dann aber auch selbständig angelegt waren und teils als Verkaufsplätze dienten, ar. pannaria, Curios. Urb. Reg. I, teils als Tummelplatz der Jugend, nunc et campus et areae repetantur, Hor. carm. 1, 9, 18. – 2) die Baustätte, der Bauplatz eines Hauses, die Grundfläche, ponendaeque domo quaerenda est area primum, Hor.: pontifices si sustulerint religionem, aream praeclaram habebimus, Cic.: domum dirui iussit, ut monumento area esset oppressae nefariae spei, Liv.; vgl. (für no. 1 u. 2) Vitr. 1, 7, 1. – 3) der innere Hofraum des Hauses, das Impluvium (s. impluvium das Nähere), palma in area enata, Liv.: resedimus in area domus, Plin. ep. – 4) die Tenne, die Dreschtenne, bei den Alten ein freier Platz auf dem Felde (vgl. Varr. LL. 5, 38), Cato, Cic. u.a.; vgl. Voß Verg. georg. 1, 176 sqq. – 5) = στάδιον, die Fläche im Zirkus, worin das Wettfahren abgehalten wurde, die Rennbahn, Lauf bahn, media area, Liv. 33, 32, 4: circi area media, Arnob. 7, 39: per varias artes, omnis quibus area fervit, ludere, cum liceat currere, pigritia est, Mart. 7, 32, 13 sq.: bildl., die Laufbahn, das Feld, Gebiet, cane facta virorum; haec animo, dices, area facta meo est, Ov. am. 3, 1, 25: nunc teritur nostris area maior equis, Ov. fast. 4, 10: vitae tribus areis peractis, Mart. 10, 24, 19: et patet in curas area lata meas, für meine Sorgen eröffnet sich ein großes Feld (= ich mache mir viele Sorgen), Ov. her. 1, 72: quidquid inter fortunae aream geritur, Boëth. cons. phil. 2, 1. p. 20, 25 Obbar. – 6) die Grundfläche der Länderei, Cic. parad. 6, 51. – 7) Gartenbeet, Rabatte, Varr. LL., Col. u.a. – 8) der Vogelherd, Plaut. asin. 216 u. 220. – 9) der Gottesacker, Tert. ad Scap. 3. – 10) areae salinarum, die Salzplätze, Salzbuchten, Vitr. 8, 3, 10. – II) übtr.: 1) der Hof um die Sonne od. um den Mond, Sen. nat. quaest. 1, 2, 3. – 2) die Glatze, Platte auf dem Kopfe, Cels. u. Mart. – 3) als mathem. t. t.: a) die Fläche, Ebene in der Geometrie (= planum), Quint. 1, 10, 43. Gell. 1, 20 in. – b) der Flächeninhalt einer mathem. Figur, quadratus locus, qui erit longus et latus pedes denos, efficit areae pedes centum, hält 100 Flächenfuß, Vitr. 9. praef. § 4: u. so ib. § 5 sqq. – Nbf. āria, Gloss. u. Corp. inscr. Lat. 6, 9422 u. 14, 28.
-
18 arx
arx, arcis, f. (v. Stamme ARC in arceo; vgl. Varr. LL. 5, 151), ein von Natur od. durch Kunst fester, hoher Punkt, der eine Stadt, eine Gegend deckt od. beherrscht, eine feste Höhe, -Anhöhe, -Berghöhe, Feste, Zitadelle, Burg, Zwingburg, griech. ἄκρα, ερυμα, I) eig.: A) im engern Sinne: iam montani signo dato ex castellis ad stationem solitam conveniebant, cum repente conspiciunt alios, arce occupatā suā, super caput imminentes, alios viā transire hostes, Liv.: Ianiculum quoque adiectum non inopiā loci, sed ne quando arx hostium esset, Liv.: nocte occupat collem imminentem urbi (Larissam eam arcem vocant), Liv. – v. der Arx von Rom, zunächst die (nördl.) Höhe des kapitol. Berges (j. Höhe von Araceli), dann auch der ganze Berg mit der Burg u. dem Kapitol, vobis (communis patria) arcem et Capitolium commendat, Cic.: ne quis patricius in arce aut in Capitolio habitaret, Liv.: Romana, Liv.: Capitolina, Liv., od. Capitolii, Tac.: Tarpeia, Kapitol, Verg.: dass. arces Tarpeiae, Ov.: u. als Ort, wo die Auspizien angestellt wurden, cum in arce augurium augures acturi essent, Cic.: quia (domus) auguribus ex arce augurium capientibus officiebat, Val. Max. – v. der Arx griech. Städte = ἄκρα, ἀκρόπολις, der höher gelegene u. befestigte Teil einer Stadt, die Akropolis, die Burg, feste Oberstadt, Tarentina arx, Liv.: non est (hoc opus), ut in arce (A. v. Athen) poni possit, quasi illa Minerva Phidiae, Cic.: arx (A. von Korinth) inter omnia in immanem altitudinem edita, Liv.: qui (Salinator) amisso oppido (Tarent) fugerat in arcem, Cic.: potitus est urbis Syracusarum, praeter arcem et insulam adiunctam oppido, Nep. – v. der Arx eines Reiches = erste Festung, Hauptbollwerk, Hauptwaffenplatz, quod Gentius eam (Scodram) sibi ceperat velut regni totius arcem, Liv.: ad caput arcem que regni Pergamum ducit oppugnandam, Liv. – Sprichw., arcem facere e cloaca, aus einer Mücke einen Elefanten machen, Cic. Planc. 95.
B) im weitern Sinne, v. Jupiters Himmelsburg, quae pater ut vidit summā Saturnius arce, Ov.: siderea arx, Ov.: Plur. v. Himmel selbst, aethereae arces, Ov.: igneae arces, Hor. – v. Götterwohnungen, d.i. Tempeln, sacras iaculatus arces, Hor. – v. Städten (vgl. Korte Lucan. 3, 84. Voß Verg. georg. 2, 172. p. 341), Romanae arces, v. Arpi in Apulien, Ov.: arces Bacchi, v. Dionysopolis am Pontus, Ov.: beatae arces, v. Korinth, Hor.: exustae Phocidos arces, v. Phokäa, Lucan. v. Berg- u. Gebirgshöhen (vgl. Drak. Sil. 15, 305. Voß Verg. georg. 1, 240. p. 123), Parnassi arx, Ov.: Plur., Roma septem una sibi muro circumdedit arces (Hügel), Verg.: Rhodopeiae arces, Verg.: inexpertae arces, v. den Alpen, Sil. – v. jedem Gipfel, jeder Spitze (vgl. Drak. Sil. 15, 305), corporis, das Haupt, der Kopf, Sen. poët.; vgl. alta capitis, Claud.: galeae corusca, Stat.
II) übtr.: A) wie unser Burg, Schirmfeste = Hort, Schutz, Schutzwehr, Zuflucht, v. Örtl., haec urbs lux orbis terrarum atque arx omnium gentium, Cic.: templum illud fuit te consule arx civium perditorum, receptaculum veterum Catilinae militum, castellum forensis latrocinii, Cic.: cis Iberum castra Romana esse, arcem tutam perfugium que novas volentibus res, Liv.: tyranni nuper eos (muros) arcem et munimentum sibi, non civitati paraverunt, Liv.: hic locus (forum) est igitur unus, quo perfugiant: hic portus, haec arx, haec ara sociorum, Cic. – v. Pers., ipsam arcem finitimorum, Campanos, adorti, Liv. – v. Abstr., munite communem arcem bonorum, obstruite perfugium improborum, Cic.: consulatum superesse plebeiis: eam esse arcem libertatis, id columen, Liv.: hanc (legem repetundarum) habent arcem, minus aliquanto nunc munitam, quam antea, verumtamen etc., Cic. Vgl. Fabri Liv. 21, 33, 2.
B) = der eigentliche Sitz, Hauptsitz, die Hauptschanze, quae visa species... arcem eam (das Kapitol) imperii atque caput rerum portendebat, Liv.: urbem magnam et in ea parte, quā sita erat, arcem regni Zamam statuit oppugnare, Sall.: v. Pers., ubi Hannibal sit, ibi caput atque arcem totius belli esse, Liv. – v. Abstr., arcem Stoicorum defendis, die Hauptschanze = den Hauptbeweisgrund, Cic.: num potui magis in arcem illius causae invadere? Cic.
C) (von der Arx als hohem Punkte) = Höhepunkt, Gipfel, quae te via... ad summas laudum perduxerit arces, Sil.: celsā mentis ab arce despicis errantes, Stat.: tecum mihi res non est, quod, cum natura tua in ipsam arcem eloquentiae ferat, errare mavis, Tac. dial.: qui (Pollio et Messala) Cicerone arcem iam tenente eloquentiae agere coeperunt, Quint.: Caesar... nondum attigit arcem iuris (der höchsten Gewalt) et, humanum culmen egressus, meruit etc., Lucan. 7, 593.
D) (v. der Arx als dem gewöhnl. Sitz der Herrscher, s. Nep. Tim. 3, 3. Sen. contr. 4 [8], 27. § 1) = Herrschaft, Thron, cupidi arcium, Sen. poët.: evertit arces respectus honesti, Lucan.
-
19 aversus
āversus (āvorsus), a, um, PAdi. (v. averto), abgewendet, I) (m. Superl.) eig., mit der Vorderseite-, mit dem Gesicht abgewendet, -abgekehrt, rückwärts, hinter, hinten, von hinten (Ggstz. adversus), adversus et aversus impudicus es, von vorn u. hinten, Cic.: quendam actorem aversum (dem Publikum den Rücken zukehrend) solitum esse dicere, Cic.: caedebantur aversi, Liv.: aversum hostem transfigit, Dict.: aversos boves in speluncam traxit, Liv.: aversa porta, Liv.: domus pars, Tac.: pars Capitolii, Liv. epit.: pars capitis (Ggstz. prior pars), Plin.: palmae (Ggstz. adversae palmae), Quint.: charta, die Rückseite des Papiers, Mart.: pecus averso sole agere, Varr. – iter aversum ab urbe, Curt.: porta aversa ab hoste, Curt.: porta quae aversissima ab hoste erat, Liv.: m. Dat., latere, quod aversum proeliantibus fuit, Sall.: decumana (porta) aversa hostibus, Tac. – subst., a) āversa, ae, f. (sc. pars), die entgegengesetzte Seite, -Richtung, collum circum agit in aversam se, dreht sich ganz herum, Plin. 11, 256. – b) āversum, ī, n., die entgegengesetzte Seite, -Richtung, flectere suffraginum artus in aversum, in entgegengesetzter Richtung, Plin. 11, 248: quemadmodum umbra aliquando antecedit, aliquando a tergo est, ita gloria aliquando ante nos est, aliquando in averso est (hinter uns), Sen. ep. 79, 13: Plur., āversa, ōrum, n., die entgegengesetzte, hintere Seite, die hintern Partien, -Gegenden, aversa urbis, Liv., castrorum, Vell.: aversa insulae, Liv.: aversa montis, Plin.: aversa Asiae, Indiae, Hinterasien, Hinterindien, Plin. – II) (m. Compar. u. Superl.) übtr., abgeneigt, ungünstig, aversus a Musis, Cic.: aversus a vero, Cic.: aversus a consiliis belli, Tac.: aversissimo animo esse ab alqo, Cic.: m. Dat., nobis aversi animis, abgeneigten Herzens, Tac.: aversus mercaturis, Hor.: aversior defensioni, Quint.: absol., amici, Hor.: animus, Tac.: illius vultus aversior (unfreundlicher) visus est, Sen. de ira 2, 24, 1.
-
20 confero
cōn-fero, contulī, collātum (conlātum), cōnferre, I) zusammentragen, -bringen, 1) übh. von allen Seiten herbeitragend zusammenbringen, zusammenschaffen, von allen Seiten beischaffen, aufhäufen, auf einen Punkt (Haufen) vereinigen, a) eig.: materiam, Caes.: aggerem, Auct. b. Alex.: frumentum, Caes.: arma, einliefern, Caes.: u. so militaria signa, Caes.: cibos ore suo (v. Vögeln), Quint.: membra undique, Hor.: omnia arma ex oppido, Caes. – uvas in fiscellam, Col.: sarcinas, impedimenta, signa in unum locum, Caes.: ligna circa casam, Nep.: dentes in corpore, Ov. – b) übtr., zusammenstellen, zusammenfassen, malend, plura in unam tabulam opera, Quint. – schriftlich, ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque et necessaria in paucissimos libros, Suet.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – im Ausdruck, rem in pauca, Plaut.: in versus sic verba sua duos, Ov. – u. (mit zu ergänzendem Objekt) conferamus igitur in pauca, Cic.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, Cic.: quam potero in verba conferam paucissima, Plaut.
2) beisteuernd zusammenbringen, zusammenschießen, aufbringen, entrichten, beitragen, beisteuern, a) eig. (s. Arntzen Aur. Vict. de vir. ill. 19, 7), aes (v. Volke), Ov.: aes certatim (v. Volke), Val. Max.: so bes. collato aere (durch eine Beisteuer an Geld), zB. alqm funerare, Sen., statuam statuere, Suet.: u. so collatis quadrantibus alqm sepelire, Aur. Vict. – c. pecuniam, pecunias, Cic.: tributi minus, Liv.: ex censu quotannis tributa, Cic.: sextantes in capita (auf den Kopf = à Person), Liv.: quadragena talenta quotannis Delum, Nep.: pecunias ad honores alcis, Cic.: aurum ad redimendam civitatem a Gallis, Liv.: aurum argentumque in publicum (für den Staat); Liv.: pecuniam in (zu) statuas, Cic.: tributum in militare stipendium, Liv.: pecuniam pro parte in commune Siciliae, Cic.: ex nostro nonnihil in commune, Cic.: stipem Apollini, Liv.: Agrippae Menenio sextantes aeris in funus, Plin. – absol. (ohne Ang. was?), nos dabimus, nos conferemus, nostro sumptu, non tuo, Plaut.: date stipes, indulgete, conferte, Ps. Quint. decl.: c. alci ad victum, Quint.: c. in funus, ICt. – b) übtr., pater Tiberi plurimum ad victoriam contulit, Suet. Tib. 4, 1.
3) zu einem Ganzen vereinigend zusammenbringen, zusammenziehen, vereinigen, a) eig.: vires in unum, Liv.: collatis viribus proelium capessere, Iustin.: u. (bildl.) utrumne sententiae duae collatis viribus novissimam periment? Plin. ep.: e quibus (fontibus) collatae aquae per prona montis flumen emittunt, Curt.: dissimiles et dispares res in unam potestatem (durch chemische Bindung), Vitr. – b) übtr.: α) übh.: post hoc proelium collatum omne bellum est circa Corinthum, zog sich zusammen, Nep.: quae utraque, si in unum conferantur (zusammengezogen [addiert] werden), facile saeculi modum expleverint, Val. Max.: hunc collatis precibus adoramus, mit vereinten B., Arnob. 1, 27. – β) prägn., schaffend zusammensetzen, e singulis non membris, sed frustis collata oratio, Quint.: hominis ortus ex utroque gignentium confertur, Quint.
4) annähernd, nahe hinbringend zusammenbringen, zusammenstecken, zusammenfügen, ganz nahe bringen, a) eig.: α) in friedlicher Absicht: capita (um heimlich zu sprechen), Cic. Verr. 3, 31. Liv. 2, 45, 7: ora, Apul.: membra (bei der Umarmung), Lucr.: gradom, sich nähern, näher herangehen, Plaut. u. Verg.: palma cum palma collata plausum facit, Sen. – β) (bes. als milit. t. t.) in feindlicher Absicht, castra propius, Liv.: castra in propinquum, castra oppido, Auct. b. Alex.: castra cum hoste, Liv.: u. castra castris (hostis), Cic., Caes. u.a. (s. Held Caes. b. c. 3, 79, 2. Fabri Liv. 23, 28, 9). – bes. c. arma, manum, gradum, pedem, signa, v. Nahgefecht, Handgemenge, v. der förmlichen Schlacht, zB. c. arma cum alqo od. inter se, handgemein werden, Caes. u. Liv.: u. so ferrum et manus cum alqo, Cic.: u. manum cum hoste, Liv., u. bl. manum, Liv. – c. gradum cum alqo, Liv.: collato gradu (Fuß an Fuß, Mann gegen Mann) certare, s. Heräus zu Tac. hist. 2, 42, 11. – c. pedem cum pede, u. bl. c. pedem, einander zu Leibe rücken, Liv. (pedem c. auch sprichw. v. streitenden Parteien vor Gericht, Cic.): u. collato pede, Fuß an Fuß, Mann gegen Mann, zB. ut non missilibus tantum, sed gladiis etiam prope collato pede gereretur res, Liv.: collato pede, quasi singuli inter se decertarent, in eodem vestigio stabant, Curt. – conferre signa, handgemein werden, Cic. (auch bildl., im Wortstreit): c. signa cum Alexandrinis, Cic.: aliquoties comminus c. signa cum Romanis, Liv.: signis collatis (in förmlicher Schlacht) superare exercitus regios, Cic.: u. so signis collatis certare, dimicare, inter se concurrere, Liv.: signis collatis cum hostium legionibus pugnare, Cato fr. – c. arto luctantia nexu pectora pectoribus, Ov.: se viro vir contulit, Mann stellte sich dem Mann (= Mann focht gegen Mann), Verg.: u. absol., mecum confer, ait, mit mir kämpfe, Ov. met. 10, 603. -prägn., collato Marte alqm leto dare, im Handgemenge, Ov.: c. certamina belli inter se, sich miteinander einlassen, Verg.: c. lites, miteinander anbinden, Hor. – b) übtr., mittelst der Rede jmdm. mitteilen, mit jmd. austauschen, wechseln, sermonem, Plaut.: sermonem cum alqo u. in via cum alqo, Cic.: sermones familiares cum alqo, Cic.: sermonem cum alqo de modo et forma sacrae arae, Val. Max.: quadam de re sermonem inter se, Val. Max. – c. omnia sua consilia, Ter.: u. consilia de Romano bello, Liv.: cum ullo aut sermones aut consilia contulit saepius? Cic. – c. iniurias, Tac.: c. haec od. sollicitudines inter se, Cic.: seria cum alqo, Ov.: hoc coram c., Cic.: tum, si quid res feret, coram conferemus, Cic. – m. folg. Relotiv- od. indir. Fragesatz, ideo sum brevior, quod, ut spero, coram brevi tempore conferre quae volumus licebit, Cic.: ibi conferentibus, quid in cuiusque provinciae regione animorom Hispanis esset, Liv. – absol. = sich besprechen, omnes sapientes decet conferre et fabulari, Plaut. rud. 338: c. cum alqo, Augustin. ep. 33, 2: u. nisi contulerimus inter nos, quid finis sit etc., wenn wir nicht untereinander besprochen haben, was usw., Cic. de fin. 2, 4: u. diligentius inter se, Vulg. 2. Mach. 11, 36.
5) gegenüberstellend zusammenbringen, a) im Kampfe, messen, vires, Liv.: ex propinquo vires, Liv. – b) zur Beurteilung zusammenstellen, zusammenhalten, zum Vergleich herbeiziehen, vergleichen, tesseram hospitalem, Plaut.: exemplum, Komik.: utrorumque facta, Nep.: faciem moresque duarum, Ov.: rationes, die Rechnung vergleichen, Abrechnung halten, Cic. u. (bildl.) Sen.: ebenso accepta et expensa, Sen.: haec omnia summā curā et diligentiā recognita et collata sunt, kollationiert (v. Abschriften), Cic. – Gallicum cum Germanorum agro, Caes.: fortunam Metropolitum cum casu Gomphensium, Caes.: cum illius vita P. Sullae vobis notissimam, Cic.: volumina cum recitatis, Vitr.: conferte Verrem, non ut hominem cum homine comparetis, sed ut pacem cum bello, leges cum vi conferatis, Cic.: quem cum eo conferre possumus non modo ingenii magnitudine, sed etiam animi? Cic. – parva magnis, Cic.: minora maioribus, Auct. b. Alex.: se laudibus alterius, Phaedr.: vitam inter se utriusque, Cic.: bos ad bovem collatus, Varr.
II) nach einem Punkte hintragen, 1) übh. hinbringen, hinschaffen, hinführen, hinwenden, hinkehren, etw. wohin verlegen, versetzen, setzen, stellen, flüchten, a) eig.: parentes et coniuges illuc, Tac.: nihil domum suam, Nep.: pecunias monimentaque ex fano Herculis in privatam domum, Caes. – suas rationes et copias (seine Spekulationen u. Fonds) in illam provinciam, Cic. – Deiotari legiones in mediam aciem, Auct. b. Alex.: u. so tertiam aciem in sinistrum cornu, Auct. b. Afr.: eodem suum omnem equitatum, Auct. b. Afr. – c. signa ad alqm (zu jmd. stoßen), Liv.: aber (feindl.) signa in laevum cornu, sich mit dem Angriffe gegen den l. Fl. wenden, Liv. – c. iter eo, den Weg dahin nehmen, Brut. in Cic. ep.: ebenso iter Brundisium versus, Cic. – c. propere pedes in curriculum, Varr. fr. – u. bes. c. se, sich begeben, sich flüchten, se alio, Cic.: se continuo c. protinam in pedes, Plaut.: se suaque in naves, Nep.: se in astu, Cic.: se suaque omnia in oppidum, Caes.: se ad hostes, Cic.: se Rhodum, Cic.: se in fanum Veneris, Val. Max.: se ad hospitem (Ggstz. in meritoriam tabernam devertere), Val. Max.: urbs ipsa, quo se fusa contulerat acies, sich geflüchtet hatte, Liv. – m. 1. Supin., se dormitum c., Cic. ep. 9, 26, 1: se eo (dahin) cubitum, Suet. Aug. 6. – v. Lebl., si pituita eo se confert, Cels.: spiritus eodem se contulit, Sen.: c. se in angustum (v. Atomen), Sen. – u. im Passiv, navium pars ex errore eodem conferebatur, wurde ebendahin geführt, Auct. b. Afr.: absol., bene navis agitatur, pulchre haec confertur ratis, wird dahingetragen, Plaut. Bacch. 797. – b) übtr.: α) se conf. m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk. = sich zu jmd. od. einer Sache in irgend ein Verhältnis begeben, sich an jmd. od. etw. anschließen, sich ihm zuwenden, hingeben, widmen, c. se ad pontificem Scaevolam, Cic.: c. se ad senatus auctoritatem, Cic.: c. se ad amicitiam alcis, Cic.: c. se in amicitiam et fidem (Schutz) alcis, Cic.: c. se in alcis fidem et clientelam, Cic.: c. se ad studium scribendi, ad philosophiae studium, Cic.: ad scribendum se contulit, er wurde Schriftsteller, Hieron.: c. se ad studia litterarum, Cic. – β) etwas schriftlich od. mündlich irgendwohin bringen, aufnehmen, eintragen, irgendwo anbringen, vorbringen, ab utrisque ea, quae commode dici videntur, in suas artes c., Cic.: lamentationes suas etiam in testamentum, Tac.: spes votaque non prius ad deos quam ad principum aures, Tac. – cur non confertis (nehmt ihr nicht [in den Antrag] auf, warum tragt ihr nicht zugleich darauf an), ne sit conubium divitibus ac pauperibus? Liv. 4, 4, 9. – γ) ein Vorhaben, ein Amt u. dgl. auf eine gewisse Zeit legen, ansetzen, verlegen, omnia in mensem Martium, Cic.: iter suum in posterum diem, Brut. in Cic. ep.: alqd in longiorem diem (Ggstz. alqd repraesentare), Caes.: eo (verst. in Caesaris adventum) omnem belli rationem, Caes.: alcis tertium consulatum eundem in annum, Plin. pan. – u. ein geschichtl. Ereignis chronologisch in od. auf eine Zeit setzen, verlegen, Carthaginis expugnationem in hunc annum, Liv. 27, 7, 5. – δ) in eine gewisse Abteilung, wissensch. Form bringen, totam Academiam ex duobus libris contuli in quattuor, Cic.: ex immensa diffusaque legum copia optima quaeque in paucissimos libros, Suet.: reliquam rusticarum rerum partem in carmen, Col.: res Romanas Graeco peregrinoque sermone in historiam, Iustin. – ε) in einen Zustand bringen, übergehen lassen, seditionem in tranquillum, Plaut.: verba ad rem, Ter. – dah. poet. = verwandeln, alqm in saxum, Ov.: corpus in volucrem, Ov.
2) zuwendend, a) eig., eine Gabe, Kosten u. dgl. zuwenden, darbringen, hergeben, verwenden, bestimmen, pecuniam florenti parti (Partei), Nep.: munera alci, Nep.: praemia alci, Suet.: u. puellae L milia nummum, Plin. ep. – fructum alio, Ter.: eam pecuniam in rei publicae magnum aliquod tempus, Cic.: pecuniam ad beneficentiam liberalitatemque, Cic.: impendia in educationem, Cic.: praedas ac manubias in urbis ornamenta, Cic. – b) übtr.: α) Gedanken, Neigung, Gesinnung, eine Tätigkeit, Zeit u. dgl. wohin wenden, richten, zuwenden, angedeihen lassen, erweisen, anwenden, verwenden, alio animum suum (sein Gelüst), Ter.: animum huc, Ter.: animum ad fodiendos puteos, Auct. b. Alex.: omnes suas curas cogitationesque in rem publicam, Cic.: curam ad philosophiam, Cic.: laudem in commune, jedem für alle Ruhm erwerben (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: benignitatis plurimum in alqm, Cic.: benevolentiam erga alqm a pueritia, Cic.: fructum virtutis et ingenii in proximum quemque, Cic.: plurimum ad victoriam, Suet.: plurimum operae, studii, diligentiae, laboris ad conficiendum reditum alcis, Cic.: omne reliquum tempus non ad oblivionem veteris belli, sed ad comparationem novi, Cic. – selten schlimme Dinge, maledicta in alqm, Cic.: legem ad perniciem civitatis, in Anwendung kommen lassen, mißbrauchen, Nep. – β) etw. zur Ausführung in jmds. Hand legen, jmdm. übertragen, überlassen, rem ad alqm, Cic.: omnem spem salutis ad clementiam victoris, Cic.: de re publica disputationem in Africani personam et Phili et Laelii, Cic.: curam restituendi Capitolii in L. Vestinum, Tac. – γ) etw. auf jmd. od. etw. übertragen = jmdm. beilegen, als Besitzer, quis non videt species istas hominum collatas in deos aut consilio quodam sapientium... aut superstitione, Cic. de nat. deor. 1, 77. – od. als Urheber jmdm., als Ursache einer Sache beilegen, beimessen, zur Last legen, auf jmd. od. etw. schieben, verbum falso in alqm, Cic.: permulta in Plancium, quae ab eo dicta non sunt, Cic.: suum timorem in rei frumentariae simulationem angustiasque itineris, Caes. – c. culpam od. causam in alqm, Cic.: crimina in alqm, Cic.: falsum crimen in purissimam et castissimam vitam, Cic.: suspicionem in alqm, Cic.: vitia in senectutem, Cic. – δ) confert (v. mehreren conferunt), wie συμφέρει, es ist etw. od. jmdm. zuträglich, förderlich, trägt mit bei, wirkt mit, gew. m. Ang. wieviel? durch aliquid, nihil, multum, plus, plurimum u. dgl., zB. quin etiam aliquid confert et aetas et corpus, Cels.: senecta nihil confert, Plin.: multum veteres Latini (auctores) conferunt, Quint.: non plus contulerunt lecti Cicero aut Demosthenes? Quint.: plurimum oratori confert lectio poëtarum, Quint.: quod contulisse plurimum videtur, Cels.: m. Infin. als Subj., incipiente incremento confert alterna folia circumobruere, Plin. 19, 83. – zugl. m. Ang. wozu? durch Adv. eo (dazu), od. durch ad od. (selten) in u. Akk., od. durch bl. Dat. (s. Herbst Quint. 10, 1, 95. Sillig Plin. 35, 67), multum autem eo confert et corporis et nervorum habitus, Cels.: confert etiam aliquid ad somnum silanus iuxta cadens, Cels.: rursus in alia plus prior confert (exercitatio), Quint.: plus scientiae collaturus quam eloquentiae, Quint.: plurimum coeptis contulerunt iactatum exemplar epistulae;... simul rumor dissipatus etc., Suet.: allium voci confert, Plin. – m. Ang. worin? wobei? durch in u. Abl., in morbis cum multum fortuna conferat, Cels. 7. praef. § 4. – / Perf. contulĕrunt gemessen, Prop. 2, 3, 25.
См. также в других словарях:
CAPITOLII Tutelatii — a tutela Capitolii dicti sunt: in cuius inautationem Domitianus millies octingenties octogies, impendisse legitur, apud Plutarchum in Poplic. quam insaniam, magnificentiae nomine, extulête multum Scriptores, et maxime Poetae. Unde nec, tot annis… … Hofmann J. Lexicon universale
TUTELAE Capitolii Redemptor — apud Plinium, l. 35. c. 3. M. Ausidius tutelae Capitolii redemptor, docuerit Patres, argenteos esse clypeos, qui pro aereis per aliquot iam lustra adsignabantur: quis dicatur, vide supra ubi de Capitolit Tutelariis … Hofmann J. Lexicon universale
CAPITOLIUM — praegraudis arx Romae in monte Saturmo ex praeda Apiolatum, Latinotum urbis, a Tarquinio Superbo exstructa. Plin. l. 3. c. 5. Pulsis Regibus annô post tertiô, M. Horatius Pulvillus eâ magnificentiâ dedicavit, quam immensae postea Romanae opes… … Hofmann J. Lexicon universale
Universität von Konstantinopel — Die Universität von Konstantinopel (auch Athenaeum), auch als die Magnaura Hochschule bekannt, war eine höhere Bildungseinrichtung, die in der Spätantike entstand. Obwohl von kaiserlicher Seite wiederholt ordnend eingegriffen wurde, handelte es… … Deutsch Wikipedia
АРКС — • Arx, кремль. Во времена первых римских войн с городами Италии такое укрепление имел каждый сколько нибудь значительный город. Находясь на скале или искусственно устроенном возвышении, А. служил не только достаточным оплотом против… … Реальный словарь классических древностей
Capitolinvs — CAPITOLINVS, i, ein bekannter Beynamen des Jupiters bey den Römern, welchener von dem Capitolio zu Rom führete, auf welchem er den sonderbarsten Tempel hatte. Als man den Grund zudiesem Tempel grub, so fand man den Kopf eines Vulcentaners, Namens … Gründliches mythologisches Lexikon
Hebe — HEBE, es, Gr. Ἥβη, ης. 1 §. Namen. Solcher kömmt von dem Ebräischen Eb, Kraft, her, nach welchem er eigentlich so viel, als Kraft des Alters heißt; Voss. Etymol. in Pubes, s. p. 483. Lateinisch wird solche Göttinn eigentlich Iuventus genannt,… … Gründliches mythologisches Lexikon
AELIUS Saturninus — Poeta Satyricus, qui quod in Tiberium versus composuerat, ab co in senatum ductus, e Capitolii rupe praecipitatus est. Dion Nicaeus in Tiberio … Hofmann J. Lexicon universale
AEMYLIUS — I. AEMYLIUS Pacensis; urbanarum cohortium tribunus a Galba exauctoratus, tamquam suspectus, Tacit. Hist. l. 1. c. 20. cui ademptum tribunatum Otho reddidit et summam expeditionis cum Ant. Novello et Suedio Clemente, contra Galliam Narbonensem… … Hofmann J. Lexicon universale
APICIUS Romanus — totum nomen M. Gavius Apicius, omnium helluonum maximus gurges, cui parum fuit et principum congiaria, et Capitolii vectigal devorâsle, nisi insuper gulae suae monumentum posteris reliquislet, editô de gulae irritamentis volumine, quô saeculum… … Hofmann J. Lexicon universale
BRENNUS — I. BRENNUS Gallorum Senonum Dux, qui cum 300. armatorum milibus in Italiam irrumpens, Clusium, hodie Chiusi, in Tuscia, obsedit, inde a Romanis, quorum opem obsessi imploraverant, depulsus: in hos proin armis conversis, illos apud Alliam fluv.… … Hofmann J. Lexicon universale